Gula (vraatzucht).

(De vijfde doodzonde) 

(Klik hier voor de originele teksten) 

Zo kwam hij aan bij zijn vijfde dochter. Zijn schoonzoon was Mekkaganger (hajj).  Zij gingen de trap op naar de bovenverdieping met de ontvangstzaal waar men hen onthaalde op brood en een gekookte bonenschotel (misschien een gerecht met de naam “lisan attyar”, “vogeltongetjes”?). Hij deed er zich tegoed aan, hij at zich helemaal vol, daarna ging hij naast zijn schoonzoon slapen.  Te middernacht kreeg hij buikpijn en wilde naar buiten gaan. Hij wist zich geen raad, omdat hij moest overgeven (of diarree had?). Hij pakte de pantoffels van de Mekkaganger en vulde ze, hij nam de tulband van zijn schoonzoon en vulde hem tot de rand toe. Hij ging de trap af en ontdeed zich daar van de rest. Daarop ging hij weer naar boven en sliep weer in. Toen de ochtend (aurora) gloorde, kwam zijn dochter water brengen voor haar man om zich te wassen voor het gebed. Zij liep de trap op, stapte in iets, gleed uit, viel van de trap en stootte haar hoofd pijnlijk. De Mekkaganger hoorde haar vallen, stond van zijn bed op, deed de pantoffels aan en stond tot zijn enkels in het drab. Hij zette zijn tulband op en het spul droop hem over zijn gezicht tot zijn kin aan toe. Zijn dochter werd erg kwaad (irritée), en schreeuwde hem toe: “Pappa, wat doe je nu! Wat een schande! Het was beter geweest dat je niet was gekomen!” (Jezus over Judas in de bijbel: "Het ware beter geweest dat de mens nooit was geboren!") Daar snapte hij niets van en antwoordde: “Geef me mijn geweer: ik ga hier weg. En wat jou betreft, jij bent mijn dochter niet!”

Commentaar

Er is geen thema dat filmmakers en schrijvers zo heeft geïnspireerd als de zeven doodzondes. De Louteringsberg  (verg. Thomas Mann, De toverberg) in De Goddelijke Komedie van Dante is de plaats waar de mens geconfronteerd wordt met alle zeven doodzonden. Maar het onderwerp “vraatzucht”, de vijfde doodzonde, trekt vooral de aandacht: 1.La grande bouffe; 2. Die siebenTodsünden van Bertholt Brecht en Kurt Weil (lied 5: Bezoek aan Philadelphia als danseres); 3. De detective Se7ven, met Brad Pitt en Morgan Freeman in de hoofdrol.  In alle hier genoemde producties speelt de vraatzucht een prominente rol, en blijft het beeld eraan nog jaren in je hoofd hangen.  Dit is in ons verhaal ook het geval, omdat je je gaat afvragen of dit nog wel een grappig verhaal is.  De verklaring hiervoor is dat het een serieus centraal thema is van het christendom. Alleen door samen te delen en veelvraten uit te sluiten kon de eerste christengemeenschap overleven. Symbolisch hiervoor staat nog steeds het hoogtepunt in de katholieke mis:  de consecratie. In het katholieke Onze Vader heet het nog altijd: “En geef ons heden ons dagelijkse brood…” Met andere woorden: neem genoegen met het deel dat je is toebedeeld, en kijk niet naar wat er op het bordje van de ander ligt. Een marxist zou zeggen dat in het Romeinse Rijk de armen en slaven (Spartacus) in opstand kwamen, omdat ze geen leven meer hadden onder het veel godendom, een veelkoppige veelvraat. Daarop vond men een manier om zich zó te organiseren dat de winst bij de christengemeente terecht kwam. En niet bij de Romeinse “kapitalist” die er toch niets meedeed.

Deze visie is de basis van dit verhaaltje. Want wat gebeurt er precies. Een arme vader en moeder komen in de villa van hun schoonzoon die op zijn wenken wordt bediend door hun dochter. De vader propt zich vol, maar omdat hij al in geen dagen goed heeft gegeten, verdraagt hij het voedsel niet en moet overgeven. De schoonzoon en de dochter komen er zo gezien niet best vanaf. Het lijkt zelfs alsof het verhaal de spot drijft met de zelfingenomen Mekkaganger. Is dit kritiek van Berbers op de bovenliggende rijkere Arabische elite? Of praat hier een verteller een Franse onderzoeker naar de mond, omdat hij denkt dat die onderzoeker wel graag wil horen dat het ook in islamitische kringen niet altijd koek en ei is? Het antwoord op deze vragen moet ik u schuldig blijven. 

De enige conclusie die ik wel kan trekken, is dat godsdienst in al deze zeven verhaaltjes die op doodzondes betrekking hebben, een belangrijke, maar onduidelijke rol speelt. Waarschijnlijk is aan het oorspronkelijke verhaal van joodse of christelijke zijde onder islamitische invloed geschaafd. In de Franse protectoraat-periode (1912-1956)  kwam deze laag opsmuk onder druk te staan, en kwam de oorspronkelijke tekst weer hier en daar tevoorschijn.  De naam van de doodzonde “Gula” bleef in Marokko in sprookjes bestaan als de aanduiding voor een menseneter, een veelvraat (groula=غولة). Groela is ook het woord voor “bonenschotel” (Frans: bouillie)  in het Arabisch; voor zover ik het kan beoordelen is het woord in het Berbers verschillend.  In dit verhaal over de vijfde doodzonde, "de vraatzucht", is het de bonenschotel die door het samenvallen in het Arabisch van het woord voor veelvraat en bonenschotel, symbool staat voor Gula.