Wat blijft, en wat niet beklijft, verandert.
(Hooft’s Warenar dat is Aulularia (1) van Plautus.)
Fragment uit Aululari (Toneel 1 en 2 ).
Klik hier voor commentaar en de originele teksten.
Warenar (2):
"Her uit, zeg ik, Her uit! ik zegje fluks her uit! Zy wroet mit heur oogen
as ien varken mit zijn snuit."
Reym (2):
"O mijn rug, o mijn kop, o mijn neus, o mijn wangen!"(3)
Warenar:
"Jae, jae, je bakkes (gezicht) moet altemet vliegen vangen."(4)
Reym:
"En waerom slaejeme nou? mijn neus en mongt (mond) die bloén
(bloeden)" (5)
Warenar:
"Vraeg je waerom, totebel (6)? om dat (waarom) ik zier zou doen?"
Reym:
"En waerom mach ik dan in huis niet langer banken? (blijven zitten)"
Warenar:
"Ziet deze baviaen (7), wat heb ik hier van ranken? (heeft ze helemaal
geen respect voor mij?) Zal ik jou, denk ik, reên geven van mijn bedrijf? (moet
ik mijn doen en laten aan jou uitleggen?) Ik ty je tans wel mit ien kneppel
(knuppel) op ′t lijf. Spoeit me van de deur, fluks, of je bakkes zal vliegen
vangen."(8)
Reym:
Hoe wel waer men ‘er an, die zaligh waer hangen,
Ten minsten hoefd’ men niet te dienen zukken gek!
Warenar:
Wat preutelje (wat pruttel je tegen)?
Reym:
Niet
Warenar:
Zoo speult den nikker (9) mit jou bek.
’t Ierst dat ik weér wat doe, koomje me dan daer op storen,
Ik zelje mit ien avager (10) de oogen
uit de kop boren.
Fluks hier, of ik leg je een tang tusschen hals en buik
hoe gaet ze voort, as ien luis op ien terige (11) huik (12).
Hier, bet (13) hier na toe, zeg ik; nu, nu is het te degen,
Blijf me daer zitten spinnen, zonger (14) voet te bewegen,
En kijkje om, of wijk ien stroo briet van daer,
Je krijght goê koop de galgh (15) tot nuwe jaer.
Ik bin dus out, en heb meugelijk vijftigh maisjens (16) versleten,
Maer van mijn leven noit haers gelijke geweten:
Z’is argh (17) as de Droes, en wil ze haer best temen (18),
Ik zorgh ze zel me noch iens uit den nest nemen,
Zoo deurtrapt slim is ze, en zoo Duivels-beus,
Krijght ze de snof van de pot mit geld in de neus,
Ik bin armer man as de gevangen slaven.
Nu moet ik de vloer (19) iens weër op gaen graven,
En zien of ze noch staet zoo ik ze heb estelt.
Als ik denk dat ‘er iemand mocht raken after ’t gelt,
Zoo werd ik klikout (20) van boven tot onderen.
Reym:
Jae wel en weet me niet genoegh te verwonderen,
Hoe mijn miester (21) dus van zinnen komt berooft,
Wat dulheit magh hem wezen in ’t ydele hooft,
Tot mijn ellende, dus ondanks geslaegen (22),
Dat hy mijn tienmael op een dagh ten huis uit gaet jaegen?
De man heeft een wonderlijke worm in de kop (23);
Een hielen nacht leit hy wakker, en staet vijftigh mael op;
Een hielen dagh zit hy in huis, gelijk as op de winkels
De kreupele snijers met haer gekruiste schinkels (24).
Nu is ’t immers ommekomen, en ik weet geen raet,
Van Klaertjens eer te bedekken, die op haer uiterste gaet,
Beladen met kint, en haest zal moeten baeren:
Nu is ’t al verlooren, ik zie ’t niet te klaeren.
Wee my, verneemt hy ‘er of ’t minste maer sles (25) ;
Rest dat ik me verhangh hier ergens in de Nes (26),
Aen een pastey-bakkers hack (27) , zo ben ik uit het vrezen;
Mijn tanden wateren, as ik denk watten kalkoen dat ik zou wezen.
Tweede toneel (Warenar Reym)
Warenar:
Nu alle dingen behouden is, en fijntjes op zijn stee,
Bin ik wat beter emoet as ik flus wel deê.
(tot Reym)
Gaet binnen Reym, nu is ’t dat je ’t huis bevolen wordt.
Reym
Wel, ik magh het (28) bewaren dat het niet estolen wordt;
Want voor dieven is ‘er aêrs te halen niet een kruis,
Daer is toch niet as de wint en spinnerach (29)
in huis:
Of hy noch zorght dat iemand die zel komen taeken (30).
Warenar:
Toch, onze lieven Heer moght men om jouwent wil wel Paus van
Roomen maeken (31) Of Koningh van Spanjen, wat je best quam te pas.
Be waer me de spinneraghen; nae binnen toe ras:
Arm ben ik, dat weet ik wel, en draegh ’t lijtzaam en geduldigh
Wie dat ‘er komt kloppen, en laet niemant in, weest me zorghvukldigh
(Wie er
ook aanklopt, laat hem niet binnen) ;
Ik loop om een bootschap, en koom terstond weêr hier.
Reym:
En of ‘er een buerwijf quam om een kooltjen vier (vuur)?
Warenar:
Dooft me al het vier uit, zoo hebben ze gien spreeken,
Of ik zel je zelver met de kop in de doofpot steeken.
Komt ‘er iemant om water, zoo roept metter veegh (terstond):
We mengen niet missen (we kunnen niets missen), onze bak is leegh.
Roept het de luy deur de veinster, zoo krijght men geen sluiper.
Komt 'er ien om een emmer, z’is tot dekuiper;
Om een dregh, om een puthaek, of af ander leur (lorren, lompen),
‘K heb ze op straet vergeten, de dieven
zijnder meê deur.
Want, bij gans doot (32) hoe schoon dat ze praten,
As ik uit bin, wil ik niemant in hebben elaten:
Jae al quam ’t Geluk (33) zelver, ik waerschouw je, ziet,
Je meught ‘er op passen, doet geen deur open niet,
Of je zelt me byster schrikkelijk vertoornen.
Reym:
’T Geluk? Zonder zorgh! voor haer brandt men hoornen
(Het stinkt er zo doordingend
alsof er koehorens worden verbrand)
’T Geluk zou hier an de deur kloppen? poep!
’T liep aerzelingh, kreegh ’t de lucht in de neus van je stoep:
En as nodigh hier verby moet haer wegh zijn genomen,
Zoo wacht zy haer wel an dees zy de middelstaet te komen,
Ze kreegh wel een koorts op haer hals, zag ze de gevel maer aan. (34)
Warenar:
Je zelt je mongt houwen en binnen gaen.
Reym:
Ik hou mijn mongt en gae binnen.
Warenar:
’T geboeft loopt dapper snuiven,
Daerom zelje bey de grendelen toe moeten schuiven.
(Reym af)
Ik schey wel nood’van hier, maer ik moet nae ’t Princenhof (35)
,
daer zel men resolveren hoe men mit het gelt zal spelen,
Of men ’t op de doelen verteeren zel, of an lepels ommedeelen.
Compareer (verschijn) ik nu niet, zoo magh ik gissen wel,
Dat men al het resjen te samen opsnappen zel:
Daer en boven zellen ze niet anders denken konnen,
Waerom dat ik wegh blijf, als dat ik ’t gelt heb evonnen.(36)
Ze hebbe me langh ekent voor zuinigh en vroet (wijs),
Des zel het zeer lichtelijk worden vermoet,
Dat ik nu verzuim haer te raden tot spaeren,
Om dat ik doende bin mit wat grooters te winnen of te bewaeren,
En hoe nauw dat ik het heel (verbergen), noch schijnt het dat meest
Al de werelt dat droomen ken, met zulken feest (verrukking, opgetogen)
Zeggen ze goên dagh die my nu ontmoeten,
Daer men my te vooren hiel magertjens pleegh te groeten.
’T is: goên dagh War’nar, waarheen War’nar? hoe vaert ‘et al vaêr?
Adieu, t’uwen besten, vaert wel, een goet jaer!
Ik zorgh zy ruiken longt (lont), dit ken veur niet niet komen.
Maer ik wil gaen daer ik voor heb enomen,
En helpen daer ’t werk op ’t spoedighst’aen een zy,
Dat ik haest op de bien weêr nae huis toe ty. (37)