Thales (slot): De wisselbeker (offerschaal)

Gedeeltelijk eigen vertaling, met fragmenten overgenomen van dr. Rein Ferweda en dr Jan Eykman (1). Bij goed lezen staat hier een fantastisch grappig verhaal.

Er is een algemeen bekend verhaal over een Drievoetige Offerschaal die door vissers werd gevonden en door de inwoners van Milete aan alle Wijze Mannen achtereenvolgens werd toegezonden. Dat gaat als volgt:

[28] Nadat bepaalde Ionische jongeren de visvangst van vissers van Milete hadden gekocht, ontstond er een meningsverschil over de Drievoetige Offerschaal (2), die als bijvangst was opgevist. Uiteindelijk kwam de zaak terecht

bij het orakel van Delphi, en die deed aldus uitspraak:

“Van wie de Drievoetige Offerschaal is?
  Apollo zegt er dit van:
  Van ieder die het wijste is.”

Daarop gaven ze de Offerschaal aan Thales. Maar hij gaf het weer aan iemand anders enzovoort tot de Offerschaal aan Solon werd gegeven, die het naar Delphi terugstuurde met de kanttekening dat de godheid de wijste van allen was.

Callimachus vertelt hetzelfde verhaal in zijn Jamben anders. Deze versie nam hij over van Meandrius van Milete (3). Hij zegt dat Bathycles uit Arcadië bij zijn overlijden een schaal naliet met de plechtige opdracht dat de schaal “zou worden gegeven aan hem die door zijn wijsheid het meeste goed had gedaan”. Daarom werd het aan Thales gegeven, en daarna ging het van hand tot hand onder de (zeven) Wijzen en kwam uiteindelijk weer terug bij Thales. Toen stuurde hij het

naar Apollo te Didyma  met de volgende opdracht volgens Callimachus:

“Ik, Thales, geef aan de heerser Neleus,  dit wat mij tweekeer te beurt is gevallen.”

Maar de inscriptie op de voet van de Offerschaal luidt:

“Thales van Milete, zoon van Examyos (verder weinig over bekend) geeft dit als wijgeschenk aan Apollo te Delphi, na hem tweekeer van de Grieken te hebben gewonnen.”

De schaal werd van plaats naar plaats gebracht door de zoon van Bathycles, die Thyrion heette, volgens Eleusis (onbekend) in zijn werk Over Achilles, wat ook Alexoon (onbekend), de Myndiër vertelt in zijn negende boek van de Legenden.

Maar Eudoxus van Cnidos en Euanthes van Milete zijn het er over eens dat er een man was, bevriend met koning Croesus, die van hem een gouden offerschaal kreeg om die aan de wijste onder de Grieken te schenken. Deze man gaf de offerschaal aan Thales, en die gaf hem weer aan anderen om

ten slotte te belanden bij Chilon. Chilon legde de vraag 

“Wie is er een wijzer man dan ik” 

voor aan de Pythia , waarop de godheid Apollo antwoordde (4): “Myson” (5). 

Het antwoord van de godheid met betrekking tot Myson gaat als volgt:

De wijste man dat is….”Myson van Chen op Oeta, die in wijsheid je overtreft”, 

en dit antwoord kreeg Anacharsis  (en niet Chilon).

Daimachus, de volgeling van Plato, en Cleachus beweren dat de offerschaal door Croesus naar Pittacus werd gestuurd en daarna zou  de offerschaal te beginnen bij hem de ronde gaan doen onder de Wijze Mannen.

Het verhaal verteld door Andron (6) in zijn werk over De Drievoetige Offerschaal zegt dat de mensen van Argos een Drievoetige Offerschaal  uitloofden als een moralistische prijs voor de wijste onder de Grieken. Aristodemus, de Spartaan, kreeg de prijs toegekend, maar die trok zich terug ten gunste van Chilon. Aristodemus wordt ook door Alcaeus in deze zin genoemd. En wel om de reden dat Aristodemus op z’n Spartaans zonder bijgedachten zei: “Welvaart maakt de man; en armoede is waardeloos”.

Er zijn er die zeggen dat een vrachtboot door Periander naar Trasybulos, de tiran van Milete (7), was gestuurd. Dat schip leed schipbreuk in de wateren van Kos. Later vonden een stel vissers de Drievoetige Offerschaal. Phanodicus, daarentegen, verklaart dat de Drievoet in Atheense wateren is gevonden en naar Athene was gebracht. Er werd een vergadering bijeengeroepen en daarbij werd besloten hem naar Bias te sturen……

En er is nog een andere versie van hetzelfde verhaal. De Driepotige Offerschaal zou het werk zijn van de goddelijke smid Hephaistos, die het bij zijn huwelijk aan Pelops (of bij zijn opstanding uit de dood?) cadeau gaf. Vandaar ging het naar Menelaos. Toen Paris Helena schaakte, nam hij ook de Drievoetige Offerschaal met zich mee. Zij gooide hem bij Kos in zee, omdat, zei ze,  het wedijver in de hand zou werken. Toen, na verloop van tijd, hebben enige mensen van Lebedus die voor de visvangst waren uitgevaren, zich van de Drievoet meester gemaakt. Toen de vissers over het bezit ervan ruzie kregen, brachten ze het naar Kos, en toen zij er toen nog niet uitkwamen, brachten ze het probleem onder de aandacht van Milete, de moederstad.  Maar ze toonden geen respect voor de afgezanten van Milete. Daarom trok Milete ten strijde tegen Kos. Er vielen vele slachtoffers aan beide zijden. Toen verklaarde een orakel dat de Drievoet aan de wijste mens moest worden gegeven. En van beide zijden was men het erover eens dat dat Thales was. Daarop ging het rond onder de Wijzen, en Thales besloot uiteindelijk het aan Apollo van Didyma te wijden.

Het orakel dat de bewoners van Kos kregen ging als volgt:

“Niet eerder zult gij, Meropen en Ioniërs, staken uw twisten,
eer gij een gouden Drievoet, die door Hephaistos in zee is gegooid,
de stad uit hebt gezet. Pas als de Drievoet in het huis van een man komt,
die voor wijs doorgaat in het verleden, in het heden en in de toekomst,
dan pas zult gij ophouden ruzie maken.”