Luxuria (wellust)

(voor de originele versies, klik hier)

Hij ging op weg naar zijn andere dochter, gevolgd door zijn vrouw. Zij kwamen bij haar aan en werden ook door haar hartelijk ontvangen. Toen het moment was aangebroken waarop ze gingen slapen, zei zijn dochter tegen hem: “Pappa onze koe is ziek, ga dicht tegen haar aan liggen. Hier heb je een mes. Als je haar hoort trappelen, moet je haar de keel doorsnijden, voordat ze echt dood gaat (crepeert)!” Hij ging naast de koe liggen slapen, en werd midden in de nacht wakker van het lawaai dat de ezelin maakte omdat zij zich op haar rug rolde. Hij dacht dat het het trappelen van de koe was die op het punt stond dood te gaan. Hij stond op en sneed de keel van de ezelin door. Hij haalde de ingewanden en de lever eruit en roosterde de lever en deed zich eraan te goed. Het braadspit gooide hij van zich af en doorboorde daarmee de buik van een merrie, in de veronderstelling dat hij het in de wand van de stal prikte. Toen het dag werd kwam zijn dochter hem begroeten: “Pappa, heb je goed geslapen?” Hij antwoordde: “Je  vader heeft niet kunnen slapen, omdat de lever die hij gegeten had, hem opspeelde.” Daarop liet zij haar blik rond gaan: zij constateerde dat de ezelin de keel was doorgesneden, dat de koe was dood gegaan en dat de buik van de merrie was doorboord. Zij werd boos en schreeuwde: “Vader, wat een schande in de ogen van de mensen!” “Geef me mijn geweer, en wat jij betreft: jij ben geen dochter van mij!”

Commentaar: 

Zoals in al deze verhaaltjes nooit de armoede bij naam wordt genoemd, zo geldt dat ook voor seks, en voor wellust.  Uit de verklaring die ik heb gegeven met betrekking tot de Interpretatie van deze verhalen, blijkt dat symboliek een grote rol speelt. Dat is zeker het geval als het om seks gaat. Dat maakt het niet altijd even gemakkelijk om een verhaal te duiden. Een houvast is de vaste rangorde van de doodzonden. Dit is het derde verhaal in de serie van zeven ouderlijke bezoekjes aan hun dochters met als onderwerp “Wellust” dat in de lijst van doodzonden ook op de derde plaats komt. Het verhaal hierboven is het derde bezoek aan een dochter. Tot nu toe staan de verhalen in precies dezelfde volgorde als in de rangorde van de doodzonden. Waarom het derde bezoek gaat over "Luxuria"(wellust) zal ik hieronder verder uitleggen. 

Onder boeren, ook in Nederland, was het gewoonte  om ’s nachts bij een zieke koe te gaan slapen. Als zij overleed moesten inderdaad zo snel mogelijk de ingewanden en organen (met name de lever!) verwijderd worden om het vlees te redden. Als je de ingewanden erin liet zitten, dan “crepeerde” de koe, d.w.z. de ontstoken lichaamsdelen tasten dan ook de rest van de koe aan. Wat erger is: de boel kon openbarsten (creperen). En in tijden van hongersnood moet je kostte wat kost alles wat er te eten valt zien te redden. Dit realistische element in het verhaal maakt de interpretatie lastig. Wat wijst er dan op de derde hoofdzonde "wellust" in dit verhaal?

Op het eind van de verhaaltjes komt in het Frans (niet in het Arabisch of Berbers) vaak een woord voor dat direct naar de doodzonde verwijst. Dat is in dit geval “éventrée” (door de onderbuik heen gestoken). Zoals ik al eerder heb gezegd in de bespreking van een Bar Hebraeus grap hadden in grappen de preutse Romeinen  als het over seks ging het niet over “neuken”, maar over de (onder-) buik (venter) doorsteken. De verwijzing is dan wel niet een directe verwijzing naar "Luxuria", maar wel indirect een eerste hint waarover het verhaaltje gaat. In twee andere verhaaltjes die ik nog ga bespreken, duikt opeens het woordje “irritée” op dat direct verwijst naar Ira, de zesde doodzonde.  Kortom, er lijken in de Franse teksten verwijzingen te zitten, die in de Arabische en Berberse teksten ontbreken. De verklaring daarvoor zou kunnen zijn dat het verhaal uit de tijd is dat er in Noord-Afrika christenen en joden woonden, die gebruikmaakten van het Latijn. Want het Latijn en het Frans hebben wel taalovereenkomsten, en het Latijn heeft geen taalovereenkomsten met het Arabisch en Berbers. De Franse vertaling is in dit geval uit het Berbers. Met andere woorden, door de Franse vertaling komt de oorspronkelijke Latijnse tekst weer tevoorschijn: "venter" en "ira". Tja!?

Daarnaast is in dit verhaaltje van belang dat het om allemaal vrouwelijke dieren gaat: ezelin, koe en merrie. Deze dieren kunnen “de vrouw” aanduiden. Ik heb al gezegd dat je in deze teksten geen vrouwvriendelijkheid moet zoeken! In het volgende nog niet vertelde verhaaltje verandert een kamelin ineens van geslacht en wordt kameel, een betekenisvolle verandering. Het geslacht van een dier is in deze verhalen dus belangrijk. We komen dan tot de freudiaanse interpretatie van dit verhaal, dat het hier niet om de strijd tegen het dier, maar om de "strijd" met de dieren gaat: geslachtsgemeenschap. Zoals naar aanleiding van een Nasreddin grap is gesteld, was een van de gebruikelijke voorstellingen door de Romeinen van seks hebben een oorlogstafereel (noot 9). Daarnaast wordt natuurlijk ook al gesuggereerd door de opdracht dicht tegen de koe aan te gaan liggen slapen, dat het om seks gaat.  De tekst laat zich niet uit over welke relatie de man heeft met wie hij seks heeft. De Wellust blijkt uit het tomeloze gedrag van de man. Het gaat niet zomaar om seks maar om een orgie. Het blijft mij verrassen hoe vaak een freudiaanse analyse van deze verhaaltjes, inzicht geeft in de betekenis ervan.

Tot nu toe heb ik nog niet gezegd dat in 1589 de Duitse theoloog Peter Binsfeld elke doodzonde met een demon heeft geassocieerd. Hoe hij dat gedaan heeft is mij niet duidelijk. Het kan zijn dat hij bestaande associaties heeft gesystematiseerd. In dat geval zouden de demonen ook al in de Romeinse tijd ermee in verband zijn gebracht, maar dat is niet zeker. Met Superbia werd Lucifer (de gevallen engel) in verband gebracht; met Avaritia Mammon (broodnijd). En met Luxuria werd de joodse demon Asmodeus  geassocieerd. Hiervan hebben wij de uitdrukking overhouden “naar de ratsmodee” ("Naar de bliksem gaan") gaan. En dat is nou precies wat er in dit verhaaltje gebeurt. 

Alles bij elkaar lijkt me dit voldoende reden om te veronderstellen dat het onderwerp van het derde bezoek van de man aan zijn dochters  gaat over Luxuria.