Identiteit

Een kieskeurig man, een kale man en een kapper maken een reis in elkaars gezelschap. Ze komen overeen dat ze ’s nachts om beurten de wacht zullen houden. De kapper was de eerste die de wacht zou houden. Hij leunde tegen de kieskeurige man aan om wakker te blijven. En plotseling viel hem op dat z’n haar slordig zat en dat dat de kieskeurig man wel niet zou aanstaan. Daarop schoor hij de man kaal. Toen de kieskeurige man aan de beurt was om wacht te houden maakte hij hem wakker. Zoals gewoonlijk streek de kieskeurige man met zijn hand over zijn hoofd om zijn haren te fatsoeneren. Toen hij bemerkte dat hij kaal was, schreeuwde hij: “Wat heb je gedaan, kapper? Je hebt de kale man wakker gemaakt in plaats van mij!” 

Grappen van deze categorie hebben merkwaardig genoeg met recht te maken. Meer van zulke grappen zijn in Humor en zijn Schaduw te vinden in hoofdstuk 1. Je kunt je blijkbaar op je rechten laten voorstaan door de manier waarop je eruit ziet, door de manier waarop je je presenteert.

Een boer en een zwarte man deelden samen een bed in een herberg. Een stel grappenmakers maakten ’s nachts het gezicht van de boer zwart. Toen hij -- waarom hij had gevraagd -- de volgende ochtend vroeg gewekt werd om de reis voort te zetten, zag hij in de spiegel dat zijn gezicht zwart was, en hij riep woedend uit: “Verdorie nog aan toe, die stomme nachtwachter heeft de verkeerde man wakker gemaakt!”

Grappen waarin de identiteit van de hoofdpersoon aan twijfel onderhevig is, hebben niet zozeer met ras, als wel met bedgenoten,bewoners van naburige dorpen, streken, en landen te maken. Precies zoals wij grappen maken over onze Belgische buren. Dit principe bestaat wereldwijd. Maar bij een aantal streken en plaatsen komt daar iets extra’s om de hoek kijken. We hebben dat al gezien met het Turkse Akshehir, in Syrië was dat Homs, in Engeland was dat Gotham, en in noord Afrika was dat de Berberstam Beni Jenna(zonen van het paradijs?). In het Klassieke Griekenland was het Boeotië en in het klassieke Italië Atella en Cumae. In tegenstelling tot wat je zou verwachten werden de bewoners van deze plaatsen niet Onnozel genoemd, maar juist Wijs. De oudste humor heeft dan ook altijd in zijn essentie een kern van wijsheid. En ook is het vaak de plaats waar een bijzondere heilige werd vereerd.

Als aanvulling op bovenstaande grappen, er eentje uit een Perzische grappenverzameling. Een arme worstelaar, die zijn hele leven in bossen had doorgebracht, besloot zijn geluk elders te gaan zoeken. Hij ging naar de grote stad en toen hij dichterbij kwam en al die massa’s mensen zag die langs de wegen zich voortbewogen richting stad, bedacht hij: “Ik zal niet in staat zijn mezelf nog in die massa mensen te herkennen. Ik moet iets hebben om mij van ze te onderscheiden. Om die reden bond hij een pompoen aan zijn rechterbeen en hiermee voorzien ging hij de stad in. Een puber die de onnozele vent in de gaten kreeg, knoopte vriendschapsbanden met hem aan. En hij verleidde hem ertoe om ‘s nachts bij hem thuis te overnachten. Toen de onnozele man lag te slapen, verwijderde de puber de pompoen van het been en maakte het vast aan dat van zichzelf en ging weer slapen. ’s Ochtends toen de arme onnozele man wakker werd en de pompoen aan het been van zijn metgezel zag, riep hij hem: “Hé, word wakker, want ik ben in de war. Wie ben ik en wie ben jij. Als ik mezelf ben, waarom zit er dan een pompoen aan jouw been? En als jij jezelf bent, waarom zit er dan geen pompoen aan mijn been?”

The book of Noodles.

Dit boek is een geweldige verzameling oude grappen. De grappen zijn zo oud als  Hierokles (430 nChr), zoals de Engelsen zeggen.  Oorspronkelijk werden de grappen aan deze Hierokles toegeschreven.  Maar dat is heel erg onwaarschijnlijk. De grappen zijn wel oud! Volgens de inleiding in The Noodles (=kronkels) zouden de meeste grappen terug kunnen gaan op grappen van de Egyptenaren en India, zo’n 1000 jaar vóór Christus! In Engeland duiken ze vooral op in een verzameling grappen die de naam Joe Miller draagt, hoewel deze acteur niets met het verzamelen ervan te maken heeft. Joe Miller was een bekende acteur, en zijn naam werd gebruikt om de grappenverzameling in de markt te zetten. In Engeland was het Hibernia (Ierland) dat men vaak op de korrel nam. Vooral de Ierse stier moest het ontgelden in die mate dat grappen ook wel Hibernian Bulls werden genoemd. Om met de metafoor van het briesen, tieren en aanstormen van de stier de verhouding tussen Ierland en Engeland aan te geven. Overigens is er ook een Ierse Rugby club met de naam Hibernian Bulls!

Hierokles moet je niet verwarren met de Griekse held Herakles!  In Humor en zijn Schaduw staat Herakles model voor grappen die over fatsoen gaan. De grappen over identiteit gaan daar vaak niet over, ze gaan over iets dat verder weg ligt van fatsoen, namelijk onveiligheid. Het gevoel van onveiligheid moet je niet verwarren met een gevoel voor wat fatsoenlijk is. In het ene geval is er de Sterke Man Herakles, die zelf uitmaakt wat goed is voor zijn omgeving; in het andere geval van de identiteitsgrappen is er de omgeving die zich meester maakt van de Onnozele onschuldige met een nog niet gevormde identiteit. Kortom, de omgekeerde ervaring.